กิเลสสังกิเลสิกธรรม กิเลสสังกิลิฏฐธรรม กิเลสกิเลสสัมปยุตตธรรม
โดยขันธสังคหะ อายตนสังคหะ ธาตุสังคหะ ธรรมเหล่านั้นประกอบได้ด้วย
ขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? ธรรมเหล่านั้นประกอบได้ด้วยขันธ์ 3 อายตนะ 1
ธาตุ 7 และประกอบได้ด้วยขันธ์ 1 อายตนะ 1 ธาตุ 1 บางอย่าง. ประกอบ
ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? ประกอบไม่ได้ด้วยขันธ์ 1 อายตนะ 10
ธาตุ 10 และประกอบไม่ได้ด้วยอายตนะ 1 ธาตุ 1 บางอย่าง.
จบสังคหิเตนสัมปยุตตวิปปยุตตปทนิทเทส

อรรถกถาสังคหิเตนสัมปยุตตวิปปยุตตปทนิทเทส

บัดนี้ เพื่อจำแนก สังคหิเตน สัมปยุตตะ วิปปยุตตบท พระผู้มี-
พระภาคเจ้าทรงเริ่มคำว่า "สมุทยสจฺเจน" เป็นอาทิ. ในนิทเทสนั้น ธรรม
เหล่าใด มีสมุทยสัจจะเป็นต้น ที่พระองค์ทรงยกขึ้นแสดงแล้ว ในนิทเทสแห่ง
สังคหิเตน สังคหิตบท ธรรมเหล่านั้นนั่นแหละทรงยกขึ้นแสดงในปุจฉาทั้งปวง
(ในที่นี้) ส่วนบททั้งหลายที่มาโดยลำดับแห่งบทอื่นนั้น เพราะรวมคำวิสัชนา
เป็นทำนองเดียวกัน. ในนิทเทสนั้น ธรรมเหล่าใดนับสงเคราะห์ได้ ด้วยบทที่
ยกขึ้นแสดงเพื่อปุจฉา โดยสงเคราะห์ด้วยขันธ์เป็นต้น สัมปโยคะ หรือวิปป-
โยคะของธรรมเหล่านั้น มีอยู่ด้วยธรรมเหล่าใด บัณฑิตพึงทราบการจำแนก
ขันธ์เป็นต้น ด้วยสามารถแห่งธรรมเหล่านั้น.
ในปัญหานั้น มีนัยดังนี้. ธรรมทั้งหลาย อันนับเนื่องในสังขารขันธ์
นับสงเคราะห์ได้ด้วยสมุทยสัจจะโดยการสงเคราะห์เป็นขันธ์เป็นต้นก่อน. ก็
ธรรมเหล่านั้น ยกเว้นสังขารขันธ์ทั้งหลายในธัมมายตนะและธัมมธาตุทั้งหลาย

ชื่อว่า สัมปยุตด้วยขันธ์ 3 ที่เหลือด้วยอายตนะ 1 ด้วยวิญญาณธาตุ 7 และ
ยกเว้นตัณหาเสียแล้ว ชื่อว่า สัมปยุตด้วยธรรมบางอย่าง เพราะสัมปยุตด้วย
ธรรมที่เหลือ. และวิปปยุตด้วยรูปขันธ์ 1 ด้วยรูปายตนะ 10 ด้วยรูปธาตุ 10
ชื่อว่า วิปปยุตด้วยธรรมบางอย่าง ในธัมมายตนะ 1 ในธัมมธาตุ 1 เพราะ
ความวิปปยุตตด้วยรูปและนิพพาน. บัณฑิตพึงทราบเนื้อความในปัญหาทั้งปวง
โดยนัยนี้ ด้วยประการฉะนี้ แล.
จบอรรถกถาสังคหิเตนสัมปยุตตวิปปยุตตปทนิทเทส

12. สัมปยุตเตนสังคหิตาสังคหิตปทนิทเทส

[413] ธรรมเหล่าใดประกอบได้ด้วย เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์
สังขารขันธ์ ธรรมเหล่านั้น สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุเท่าไร ?
ธรรมเหล่านั้นสงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 3 อายตนะ 2 ธาตุ 8. สงเคราะห์
ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ 2 อายตนะ
10 ธาตุ 10.
[414] ธรรมเหล่าใดประกอบได้ด้วย วิญญาณขันธ์ มนายตนะ
จักขุวิญญาณธาตุ ฯ ล ฯ มโนธาตุ มโนวิญญาณธาตุ ฯ ล ฯ ธรรมเหล่า
นั้นสงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 3 อายตนะ 1 ธาตุ 1. สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์
อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ 2 อายตนะ 11 ธาตุ 17.
[415] ธรรมเหล่าใด ประกอบได้ด้วยสมุทยสัจ มัคคสัจ ฯลฯ
ธรรมเหล่านั้นสงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 4 อายตนะ 2 ธาตุ 2. สงเคราะห์ไม่
ได้ด้วยขันธ์ 1 อายตนะ 10 ธาตุ 16.